OP 12 OKTOBER 201 "AUWEMA, EIGENERFDEN IN TOLBERT" door Leo Martinus

In 2013 was het 600 jaar geleden dat in Tolbert (Gr.) het Auwema-steenhuis werd gebouwd. Tussen de dertiende en de zestiende eeuw werden in het gebied Frisia op grote schaal dergelijke steenhuizen gebouwd. Ze dienden als verdedigingswerk in de onrustige tijden van de late Middeleeuwen. Alleen al in het gebied van de huidige provincie Groningen stonden er ongeveer 700. Dat is een opmerkelijk groot aantal.   Tegenwoordig zijn er nog maar enkele bewaard gebleven, al is alleen nog het Iwema-steenhuis in Niebert als steenhuis te herkennen. En in Westeremden staat een prachtig herbouwd exemplaar, dat eigendom is van de bekende kunstschilder Henk Helmantel. Boek over de Auwema's De Auwema's waren van oorsprong Friese boeren, die zich onder andere aan de oostelijke toegangsweg van Tolbert vestigden. Daar bouwden ze hun "burcht". Dat zij over voldoende financiële middelen beschikten om dat te kunnen doen betekent dat zij in hun boerenbedrijf erg succesvol moeten zijn geweest. Zij werden o.a. gekozen tot grietman en buurtrechter, belangrijke bestuurlijke functies die je alleen kon verkrijgen als je over voldoende land beschikte (minimaal 15 hectare of 30 "grazen" land). In hun dagelijkse handel en wandel kregen zij regelmatig te maken met de Heren van Nienoord (te Leek), die het gebied in feite "regeerden". Met name tegen de "import-jonkers" Van Ewsum uit Middelstum bestond aardig wat verzet. Want in 1531 kreeg Nienoord het grietenijschap over Vredewold toegewezen zodat er een eind kwam aan het favoriete systeem van het democratisch gekozen grietmanschap. Dit viel bij de bevolking niet in goede aarde. Auwema wist zich, door een diplomatieke houding tegenover Nienoord, in het gebied te handhaven en stonden bij de lokale bevolking in hoog aanzien. Hun invloed en gezag breidde zich met de generaties steeds verder uit. In allerlei commissies en bestuurlijke organisaties komen we Auwema's tegen. Zo was Bocko Auwema lid van de commissie die in 1614 de oprichting van de Groninger Academie (Rijksuniversiteit Groningen) voorbereidde. De Universiteit vierde in 2014 haar 400-jarig bestaan. Door goed gekozen huwelijkspartners uit de geslachten Coenders, Clant, Wyncken, Fossema, Jelckema, Ketel en andere wisten de Auwema's hun areaal steeds verder uit te breiden. Zij maakten deel uit van de Ommelander landadel. Naast Nienoord konden ook zij als grootgrondbezitters worden beschouwd en dat verklaart deels hun macht en invloed. Bijna 350 jaar lang hebben er Auwema's gewoond op dat terrein aan de oostkant van Tolbert. Pas rond 1762 werd de Auwemaborg gesloopt. Gelukkig zijn er tegenwoordig nog steeds sporen van het borgterrein in het landschap te vinden. In Tolbert ligt thans ook de Auwemalaan; van oorsprong de zuidelijke oprijlaan naar het borgterrein, die destijds, door bossen omzoomd, voor de ingang van de borg eindigde. Wie waren dan deze Auwema's? Wat deden ze, en wat is er in de loop der tijden van hen geworden? Over dit geslacht is weinig bekend, en hun geschiedenis dreigde lange tijd verloren te gaan. Maar nu is er dan het boek "Auwema, eigenerfden in Tolbert", dat op 12 oktober 2013 is verschenen. In het boek komen veel onderwerpen aan de orde. Er is een overzicht van de individuele Auwema's, afgezet tegen de tijd waarin zij leefden. Er is een reconstructie van de Auwemaborg en het borgterrein, waarvan geen gedetailleerd afbeeldingen bewaard zijn gebleven. Maar de artist impression van de borg die ik heb geschilderd geeft toch enig houvast van hoe het er uit gezien kan hebben. Er was ooit sprake van een Auwematunnel, die van het borgterrein naar de kerk zou lopen; ook die ontbreekt niet in mijn boek. Er wordt aandacht besteed aan de Slag om het Bollemeer, waar Elinck Auwema onder leiding van zijn oom Ludolph Coenders aan deelnam. De Coendersborg in Nuis, ooit Auwemabezit, komt aan de orde en wist u dat er ooit een "zwarte vrouw" ronddoolde over het borgterrein? Ook een link met Auwema's uit Langewold, ten noorden van Vredewold, komt aan de orde, evenals een mogelijk verwantschap met Iwema. En er is een boeiend verhaal over twee jongedames Clant en Auwema die geschaakt werden... Aan het eind is een genealogie opgenomen van tegenwoordige families Auwema. Dit boek, dat ik schreef omdat de naam Auwema zowel bij mijn vader als bij mijn moeder in de stamboom voorkomt, is voorzien van foto's, kaarten en andere afbeeldingen waaronder mijn artist impression van de borg. terug naar boven

LET OP: Het boek is inmiddels uitverkocht. Daarom wordt op sommige websites, zoals Boekwinkeltjes.nl, het boek als tweedehands aangeboden voor prijzen die ver boven de originele verkoopprijs liggen. Die prijs is veel te hoog!   Van het boek bestaat nu wel een digitale versie (in pdf formaat) waarin een paar nieuwe feiten en afbeeldingen zijn opgenomen die niet in het papieren boek staan.  Voor meer informatie: stuur een email naar: info@leomartinus.org Publikaties over Auwema en mijn boek: Persbericht Dagblad van het Noorden 20 september 2013 Column Albert Graansma in Westerkwartier 16 februari 2021